روش‌های نوآورانه برای درآمدزایی زنان سرپرست خانوار: تغییر وضعیت اقتصادی و استقلال مالی

درآمدزایی زنان سرپرست خانوار چگونه باید باشد؟ زنان سرپرست خانوار در جامعه ما نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند و باوجود تحمل مسئولیت‌های خانوادگی، آن‌ها به‌دنبال فرصت‌هایی هستند که بتوانند به تغییر وضعیت اقتصادی خود و خانواده‌های‌شان کمک کنند. در این مقاله به بررسی چالش و فرصت‌ها جهت ایجاد درامدزایی و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار می‌پردازیم.

علاقه زنان به کار خارج از خانه؛ فعالیت اجتماعی فرای جنسیت

در جوامع امروز برخی از زنان علاقه دارند علاوه‌بر کارهای خانه در امور خارج از خانه به‌منظور درآمدزایی فعالیت داشته باشند. ازآن‌جاکه زنان به‌دلیل ویژگی‌هایی مانند: جنسیت، سن و نژاد با تبعیض روبه‌رو هستند، دارای مشکلاتی خواهند بود. در همین راستا بسیاری از زنانی که سرپرست خانوار هستند به‌خاطر چنین مواردی در طی روند فعالیت‌های خود دارای مشکلات بسیاری خواهند بود و درآمدزایی زنان سرپرست خانوار ازجمله برنامه‌هایی است که در اولویت هر جامعه‌ای قرار دارد.

درحال‌حاضر، یکی از چالش‌های بزرگ پیش‌روی سیاست‌گذاران در ایران، موضوع بیکاری است. با توجه به این که بانوان بخش عمده‌ای از جامعه را تشکیل می‌دهند، نرخ اشتغال زنان در ایران، مشابه بسیاری از کشور‌های درحال توسعه، وضعیت چندان مطلوبی ندارد.

اهمیت بیکاری بانوان زمانی بیشتر نمایان می‌شود که به اقشار آسیب‌پذیر جامعه، از‌جمله زنان سرپرست خانوار، توجه کنیم. آن‌ها به‌دلایل مختلفی همچون طلاق، فوت یا از کارافتادگی همسر، فرار همسر یا شرایط نامناسب خانوادگی، مسئولیت تامین زندگی خود و خانواده‌شان را بر عهده‌دارند.

علاوه‌بر بیکاری، حضور این زنان در بخش‌های غیررسمی اقتصاد، چالش دیگری درزمینه اشتغال است. به‌دلیل پایین بودن سطح تحصیلات و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای این زنان، آن‌ها از حقوق و مزایای مناسبی برخوردار نمی‌شوند. بنابراین، کارآفرینی می‌تواند فرصتی مناسب برای درآمدزایی زنان سرپرست خانوار فراهم آورد تا بتوانند سرمایه خود را افزایش دهند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

از این‌رو، دولت‌ها می‌توانند با تاسیس مراکز و نهاد‌هایی به این بانوان کمک کنند و با شناسایی نیاز‌های آن‌ها، در راستای تغییر وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار گام بردارند. در این مقاله، به‌بررسی راهکارهای نوین درآمدزایی برای زنان پرداخته شده است.

 

چرا زنان سرپرست خانوار نیاز به توانمندسازی دارند؟

بسیاری از زنانی که ناگهان به‌عنوان سرپرست خانوار شناخته می‌شوند، اغلب برای ورود به دنیای کسب‌و‌کار آماده نیستند. در‌واقع، بانوانی که دارای تخصص و مهارت‌های لازم هستند، می‌توانند در جامعه پیشرفت کرده و هم‌پای مردان به درآمدزایی بپردازند.

اما زنانی که ازقبل به توانایی‌های خود تکیه نکرده و به حمایت مالی مرد خانواده وابسته بودند، غالبا با مشکلات مالی جدی مواجه شده و در حفظ ثبات شرایط خانواده دچار چالش‌های فراوانی می‌شوند. بنابراین، کمک به درآمدزایی زنان سرپرست خانوار نه‌تنها برای بهبود سلامت خانواده‌ها، بلکه برای توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع و کشور‌ها امری حیاتی و ضروری به‌شمار می‌آید.

توانمند سازی زنان در جامعه دقیقاً به چه معناست؟

توسعه مهارت‌های کسب و کار برای زنان به معنای ارتقاء احساس خودارزشی آن‌ها، توانایی انتخاب مسیر‌های زندگی و حق تاثیرگذاری بر تحولات اجتماعی برای خود و دیگران است. این حقوق با فرآیند توانمند سازی زنان هم‌خوانی دارد و به‌عنوان یک حق بنیادی بشری، کلید دستیابی به جهانی صلح‌آمیز و با رفاه بیشتر محسوب می‌شود.

در کشور‌های غربی، راه‌های جدید درآمدزایی زنان سرپرست خانوار به‌طور معمول با مراحل مختلف جنبش حقوق زنان در تاریخ پیوند خورده است. این جنبش را می‌توان به 3 دوره اصلی تقسیم کرد، اولین دوره که در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آغاز شد، به‌حق رای زنان متمرکز بود. دومین دوره در دهه 1960 با انقلاب جنسی و تغییر نقش زنان در جامعه آغاز شد، و فمینیسم موج سوم نیز از دهه 1990 به‌بعد شکل گرفت.

امروز، توانمندسازی و اشتغال زایی زنان سرپرست خانوار به‌عنوان بخشی از یک جنبش جهانی گسترده شناخته شده و در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی بوده‌ایم. روز‌هایی مانند روز جهانی توانمند سازی زنان به‌منظور تاکید بر اهمیت این موضوع برگزار می‌شود؛ اما با وجود این دستاورد‌ها، زنان و دختران هنوز با چالش‌های تبعیض و خشونت در نقاط مختلف جهان مواجه هستند.

اصول توانمند سازی زنان سرپرست خانوار

7 اصل کلیدی برای توانمند سازی زنان که به همت پیمان جهانی سازمان ملل و زنان این سازمان تدوین شده‌، در راستای ارتقاء حضور و نقش زنان در بازار، محیط کار و جامعه طراحی شده‌اند. این اصول شامل موارد زیر هستند.

اصل 1:  ایجاد رهبری قوی در سطوح بالای شرکت‌ها برای ترویج برابری جنسیتی

اصل 2:  رفتار محترمانه و عادلانه با تمامی کارکنان در محیط کار و حمایت از حقوق بشر بدون تبعیض جنسیتی

اصل 3:  تضمین سلامت، رفاه و ایمنی برای تمامی کارگران، چه زن و چه مرد

اصل 4:  توسعه آموزش و فرصت‌های حرفه‌ای برای زنان

اصل 5:  پیاده‌سازی شیوه‌های تامین و بازاریابی که به توانمند سازی زنان کمک کند

اصل 6:  افزایش برابری زنان از طریق برنامه‌ها و حمایت‌های اجتماعی

اصل 7:  اندازه‌گیری و گزارش‌گیری عمومی از پیشرفت‌های حاصل شده در راستای برابری جنسیتی

این هفت اصل، نقشه‌راهی است برای ایجاد یک جامعه عادلانه‌تر و برابر‌ی برای همه انسان‌ها.

روش‌های نوآورانه کارآفرینی زنان

در 2 دهه اخیر، شاهد ورود شمار زیادی از زنان به دنیای کارآفرینی بوده‌ایم. این حضور پررنگ زنان در عرصه کسب‌وکار تاثیر چشم‌گیری بر روند درآمدزایی زنان سرپرست خانوار و فعالیت‌های اقتصادی در سطح جهانی گذاشته است.

اما هنوز هم چالش‌هایی مانند کمبود مهارت‌های لازم، دسترسی محدود به منابع مالی و تبعیض‌های موجود در بازار کار مانع از آن می‌شود که زنان به‌طور کامل از پتانسیل‌های خود بهره‌برداری کنند. بنابراین، با حمایت از زنان و ایجاد بستری مناسب برای کارآفرینی، آموزش و افزایش مهارت‌های این زنان، و همچنین حمایت نهاد‌های دولتی و غیردولتی، می‌توان به توانمند سازی آن‌ها کمک شایانی کرد.

ارائه آموزش مهارت های زندگی

مهارت‌های زندگی، توانایی‌هایی هستند که بسیاری از افراد به سادگی و بدون فکر به آن‌ها می‌نگرند؛ توانایی‌هایی مثل مدیریت مالی، خرید کردن، آشپزی، نگهداری از منزل و برقراری ارتباطات اجتماعی.

این مهارت‌ها برای حفظ خانواده و زندگی مستقل حیاتی هستند، اما همه افراد به آن‌ها دسترسی ندارند، به‌ویژه کسانی که به‌دلیل فقر یا فقدان سرپرست از این مهارت‌ها محروم مانده‌اند. کمک به زنانی که سرپرستی خانواده را بر عهده‌ دارند، در یادگیری این مهارت‌ها، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا از فقر دور بمانند و با استقلال مالی بهتر خانواده را مدیریت کنند.

هدف اصلی این آموزش‌ها، درآمدزایی زنان سرپرست خانوار است که به هر دلیلی مسئولیت خانواده را به عهده گرفته‌اند. مهارت‌های زندگی را می‌توان در 3 گروه کلی تقسیم‌بندی کرد.

• ‌مهارت‌های پایه، شامل حساب‌و‌کتاب، سواد خواندن و نوشتن و تسلط بر فناوری اطلاعات.
• مهارت‌های زندگی مستقل، مثل مدیریت خانواده، برنامه‌ریزی مالی، انجام تماس‌ها، ملاقات‌ها و رسیدگی به‌صورت‌حساب‌ها و مکاتبات.
• مهارت‌های اجتماعی، شامل توانایی‌های ارتباطی، نحوه مدیریت اختلافات با همسایگان، تقویت اعتماد‌به‌نفس و ایجاد شبکه‌های اجتماعی.

آموزش مهارت های شغلی برای درآمدزایی زنان سرپرست خانوار

هر فردی در جهان دارای استعداد‌های بالقوه‌ای است که می‌تواند به منبع درآمد تبدیل شود و زنان سرپرست خانوار نیز از این قاعده مستثنی نیستند. با توجه به نوع سواد و هنر‌هایی که دارند، می‌توان آموزش مهارت‌های کارآفرینی به زنان را داشت تا بتوانند به‌راحتی از این مهارت‌ها برای دستیابی به درآمد استفاده کنند.

مهم است که این دوره‌های آموزشی با توانایی‌ها و استعداد‌های آن‌ها هماهنگ باشد تا از این آموزش‌ها به بهترین نحو بهره‌برداری شود. یکی از گزینه‌های عالی برای یادگیری، شرکت در کلاس‌های فنی و حرفه‌ای کشور که درزمینه‌های مختلف مهارت‌های متنوعی را آموزش می‌دهد و به افراد مدرک‌های معتبر اعطا می‌کند.

ایجاد فرصت‌های شغلی برای زنان

با توسعه جوامع، نیاز به حضور بانوان در مشاغل مختلف به وضوح احساس شده و به‌طور جهانی بر اهمیت مشارکت بیشتر زنان در فعالیت‌های خارج از منزل تاکید می‌شود. ضروری است که برای زنانی که سرپرست خانواده هستند، با توجه به شرایط زندگی‌شان، فرصت‌های شغلی مناسبی فراهم شود تا آن‌ها بتوانند زندگی خود را به‌دست بگیرند و از مواجهه با فقر دور بمانند.

دولت‌ها هر‌سال برنامه‌های درآمدزایی زنان سرپرست خانوار را در دستور کار خود قرار می‌دهند و ایران نیز به تدریج به اهمیت این برنامه‌ها بیشتر واقف می‌شود؛ زیرا با وجود تحریم‌ها و چالش‌های اقتصادی موجود، زنان سرپرست خانوار به‌ویژه در معرض بحران‌های مالی قرار دارند.

پروژه‌های کارآفرینی زنان سرپرست خانوار

تعداد زیادی از زنان هنرمند با استعداد و همچنین تولیدکنندگان محصولات خانگی خوشمزه در جامعه وجود دارند. با حمایت از زنان و برگزاری نمایشگاه‌های مختلف و حمایت از این‌رویداد‌ها، می‌توانیم به این بانوان در کسب درآمد کمک شایانی کنیم.

در این نمایشگاه‌ها، محصولات آن‌ها در معرض دید عموم قرار می‌گیرد و شانس فروش به‌طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد. همچنین می‌توان بخشی از هر نمایشگاه را به بانوان سرپرست خانوار اختصاص داد تا درصورت تطابق محصولات‌شان با موضوع نمایشگاه، بتوانند آثار خود را به نمایش بگذارند و از این طریق فرصتی برای اشتغال زنان فراهم شود.

قرار دادن امکانات کار برای درآمدزایی زنان سرپرست خانوار

تعداد زیادی از زنان وجود دارند که دارای استعداد، تخصص یا هنری منحصربه‌فرد هستند، اما به دلایل مختلف، قادر به بهره‌برداری از این مهارت‌ها نیستند. با شناسایی این افراد، می‌توان شرایط کاری مناسبی برای آن‌ها فراهم کرد تا از‌این‌طریق به بهره‌وری بالایی دست یابند.

این اقدام نه‌تنها به توانمند سازی آن‌ها درزمینه تخصصشان کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های درآمدزایی زنان سرپرست خانوار را نیز برایشان فراهم می‌آورد. می‌توان برای تامین این امکانات هزینه‌ای صرف کرد و آن را به‌صورت اقساطی بازپرداخت کرد، یا به‌عنوان یک اقدام انسانی، این امکانات را به‌صورت رایگان در اختیارشان قرار داد. همچنین، بسیاری از افراد ممکن است در خانه یا محل کار خود اقلام بلااستفاده‌ای داشته باشند که می‌توانند به زنان سرپرست خانواده اهدا کنند.

استفاده از ایده های بانوان

همان‌طور که اشاره شد، هر فردی در درون خود پتانسیل‌هایی دارد که گاه به‌خوبی شناخته نمی‌شوند. در بسیاری از مواقع، این استعداد‌ها نادیده می‌مانند. بانوان دارای ایده‌هایی خلاقانه و متنوع هستند که می‌توانند به‌عنوان منبع درآمد مورد استفاده قرار گیرند.

ایده‌های آن‌ها نه‌تنها می‌تواند به رونق یک کسب‌و‌کار کمک کند، بلکه اهمیت دارد که به این ایده‌ها گوش فرا داده و زنان را مورد‌توجه قرار دهیم. اگر این ایده‌ها قابلیت اجرایی داشته باشند، می‌توان روی آن‌ سرمایه‌گذاری کرد و نتایج مثبت و مثمرثمری برای یک کسب‌و‌کار و پایداری مالی خانواده‌ها رقم زد.

حقوق برابر برای زنان سرپرست

زمانی که زنی در شرایط دشواری مانند سرپرستی خانواده قرار دارد و به‌دنبال فرصت‌های شغلی هست، ضروری است که به او حقوقی برابر با دیگر اعضای جامعه اعطا کنیم. متاسفانه، در بسیاری از موارد، دیده می‌شود که وقتی یک زن به‌کار نیاز دارد، او را با حقوقی ناعادلانه استخدام و از توانایی‌های او بهره‌برداری می‌کنند. این‌روند باید متوقف شود و اجازه دهیم که زنان به‌راحتی در محیط‌های کاری، از مهارت‌ها و استعداد‌های خود بهره ببرند تا بتوانند به بهبود وضعیت خانوادگی خود بپردازند.

تحت‌پوشش قرار دادن زنان سرپرست

زنان سرپرست می‌توانند تحت‌حمایت قرار گیرند تا مهارت‌های شغلی لازم را فرا بگیرند و به دنیای کار وارد شوند و وضعیت خانوادگی خود را بهبود بخشند. در برخی موارد، می‌توان به پرداخت اقساط یا بدهی‌های این عزیزان کمک کرد تا آن‌ها توان بیشتری برای تامین معیشت خانواده‌شان داشته باشند.

حمایت از استقلال مالی زنان به سادگی ازطریق نهاد‌های خیریه قابل انجام است، چرا که این سازمان‌ها به شناسایی این بانوان و نیاز‌ها پرداخته و آن‌ها را طبقه‌بندی می‌کنند. بنابراین، کمک‌های مالی شما می‌تواند به توانمندسازی زنان در جامعه اختصاص یابد و بار نگرانی‌ها را در زندگی کاهش دهد.

ساخت محیطی مناسب برای درآمدزایی زنان سرپرست

متاسفانه در جوامع، زنان سرپرست به‌خاطر چالش‌های زندگی و شرایط خاص خود، اغلب مورد سوءاستفاده‌های زیادی در محل کار قرار می‌گیرند. ضروری است که تلاش کنیم فضایی سالم و ایمن برای درآمدزایی زنان سرپرست خانوار فراهم آوریم تا بتوانند بدون نگرانی به فعالیت‌های شغلی خود پرداخته و درآمد کسب کنند.

بازخورد کار زنان سرپرست

برای ایجاد یک محیط کاری مثبت و حمایتگر، ضروری است که انتظارات شفافی مشخص کرده و نتایج آن را به‌دقت ارزیابی نمایید. این کار نه‌تنها زنان را به انجام وظایف خود ترغیب می‌کند، بلکه با فراهم کردن بازخورد سازنده، به آن‌ها کمک می‌کند تا در محیط کار احساس اعتماد‌به‌نفس بیشتری داشته باشند. با بیان نقاط قوت و زمینه‌های قابل بهبود، می‌توانید به زنان در افزایش مهارت‌هایشان یاری رسانید.

رقابت مداوم می‌تواند منجر به ایجاد تنش‌های منفی میان زنان در محیط کار شود. اما با شروع به ارائه بازخورد مثبت و حمایت از یکدیگر، می‌توانید این داستان را به نفع همگان تغییر دهید و فضایی دوستانه و مهربانانه بسازید.

زنان را تشویق کنیم تا صحبت کنند

حضور در محیط کاری و درآمدزایی زنان سرپرست خانوار تنها قدم اول است؛ چرا که معمولا در جلسات، صدای آن‌ها نادیده گرفته می‌شود و نظراتشان به گوش نمی‌رسد. پس‌از اینکه بانوان را به تیم خود اضافه کردید، حتما فضایی ایجاد کنید که بتوانند به‌راحتی نظرات و ایده‌های خود را در جلسات مطرح کنند. اگر هیچ‌کدام تمایلی به صحبت کردن نداشتند، می‌توانید به‌طور ویژه ازیکی از آن‌ها سوال کنید تا به بحث و تبادل نظر بپردازند.

ارائه انواع مشاوره به زنان سرپرست

زنان که به‌دلیل شرایط ناگزیر، مسئولیت خانواده را بر دوش می‌کشند، با چالش‌های متعددی در زندگی مواجه هستند. انواع مشاوره می‌تواند به آن‌ها در مسیر سرپرستی و تقویت توانمندی‌هایشان کمک کند.

مشاوره‌های روانی و عاطفی می‌توانند به آن‌ها یاری رسانند تا درد‌ها و رنج‌هایشان را فراموش کنند یا به‌طریقی سازگار شوند. همچنین، مشاوره‌های شغلی به شناسایی استعداد‌های نهفته بانوان کمک کرده تا بتوانند به موفقیت‌های بیشتری دست یابند.

جمع‌بندی

نابسامانی‌ها و چالش‌هایی هم‌چون وضعیت اقتصادی نامساعد، کمبود فرصت‌های شغلی مناسب، فقدان قوانین حمایتی، تبعیض‌های جنسیتی و عدم وجود منابع درآمدی، موجب شده‌اند که زنان سرپرست به‌عنوان یکی‌از گروه‌های آسیب‌پذیر در جامعه شناخته شوند.

این زنان غالبا در زمره فقیرترین اقشار اجتماعی قرار دارند. با توجه به اینکه بسیاری از این زنان هیچ حمایتی ازسوی نهاد‌های دولتی و غیردولتی دریافت نمی‌کنند، ضرورت طراحی یک برنامه جامع برای توانمندسازی و درآمدزایی زنان سرپرست خانوار به‌شدت احساس می‌شود.

دراین زمینه، راهکارهای نوین درآمدزایی برای زنان می‌تواند به‌عنوان یک فرصت نوین، منجر به افزایش سرمایه و کاهش بیکاری زنان سرپرست و همچنین تقویت مهارت‌های آنان شود. بنابراین، سازمان‌های دولتی و غیردولتی می‌توانند با ارائه تسهیلات مالی، ایجاد بازار‌های فروش، آموزش‌های حرفه‌ای و سامان‌دهی فعالیت‌های این زنان، به ارتقاء سطح کارآفرینی و توانمندی آن‌ها یاری رسانند.