شناسایی و حمایت کودکان بازمانده از تحصیل

هر فردی حق دارد از آموزش مناسب و حرفه‌ای بهره‌مند باشد، که این امکانات باید به‌طور طبیعی برای همه فراهم شود. اما متاسفانه شاهد این هستیم که بسیاری از کودکان بازمانده از تحصیل هستند. وقتی که فرصت تحصیل برای کودکان وجود نداشته باشد، مطمئنا آینده آن‌ها نیز در خطر خواهد بود. در ادامه به بررسی مسئله کودکانی که از تحصیل جا مانده‌اند می‌پردازیم و عوامل ایجاد این مشکلات و راه‌حل‌های ممکن برای آن‌ها را بررسی خواهیم کرد. بنابراین، تا آخر این مقاله با ما همراه باشید تا به این مسئله نگاهی بی‌اندازیم.

 

شناخت کودکان بازمانده از تحصیل

اهمیت داشتن فرصت‌های مناسب برای تحصیل آشکار و لازم بوده تا شرایط مساعد برای همه افراد فراهم شود. کودکان بازمانده از تحصیل به کسانی می‌گویند که به‌دلیل عوامل خارجی از تحصیلات باز می‌مانند.

اشاره کردن به این نکته ضروری است که این کودکان از فرصت‌های اجتماعی بسیار زیادی در آینده نیز محروم می‌شوند. بسیاری از آن‌ها در سنین پایین وارد بازار کار شده که این موضوع چالش‌های خاصی برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

داشتن مدارک تحصیلی می‌تواند در بسیاری از مشاغل و فرصت‌های زندگی تاثیرگذار باشد. سواد و آگاهی به افراد کمک می‌کند تا بهتر زندگی کنند. بی‌سوادی برای یک کودک ایرانی در قرن بیست و یکم بسیار ناخوشایند است.

متاسفانه، بین کودکانی که از تحصیل بازمانده‌اند، نخبگان زیادی وجود دارند که توانایی‌های آن‌ها مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد. این واقعیت غم‌انگیز بوده که کودکی که می‌توانست نخبه ریاضی باشد، اکنون درحال کار سخت برای تامین نیاز‌های اولیه خود است. این موضوع باعث ناراحتی و اندوه هر انسان شریفی می‌شود.

مهم‌ترین عوامل ترک تحصیل کودکان

ترک تحصیل کودک، به عوامل گوناگونی بستگی دارد که هر یک باید به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرند.

• یکی‌از دلایل این موضوع، عدم وجود امکانات آموزشی در مناطق محروم است. در بسیاری از مناطق، مدارس مناسب برای تحصیل وجود ندارد یا به سادگی مدارس پایه‌های بالا‌تر ایجاد نشده‌اند. این مشکل باعث شده که بیش‌ترین کودکان بازمانده از تحصیل در مناطق محروم باشند.
• یکی دیگر از عوامل ترک تحصیل، فقر است. فقر، بزرگ‌ترین مشکلی که می‌توان برای یک خانواده تصور کرد. هر‌چند مدارس دولتی آموزش رایگان ارائه می‌دهند، اما هنوز هم برخی از کودکان به‌دلیل فقر از تحصیل منصرف می‌شوند.
• هزینه‌های مدرسه از‌جمله لباس، کیف، کتاب و کفش، ضروریاتی هستند که برخی از خانواده‌ها نمی‌توانند تامین کنند.
• تبعیض جنسیتی نیز در موضوع ترک تحصیل دختران در برخی مناطق وجود دارد. متاسفانه برخی از خانواده‌ها هنوز باور دارند که دختران نباید بیش‌از‌حد بد‌انند و با بهانه‌های مختلف از ادامه تحصیل، آن‌ها را منع می‌کنند.
• بی‌سرپرستی یا بد‌سرپرستی نیز از عوامل ترک تحصیل کودک است که می‌تواند باعث ایجاد موانع برای تحصیل فرزندان شود.

از‌جمله عوامل تاثیرگذار دیگر در ترک تحصیل کودک، می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد.

• اعتیاد والدین
• طلاق والدین
• بد‌سرپرستی یا عدم وجود سرپرست موثر (دانش‌آموزان تک والد یا کسانی که تحت سرپرستی افراد دیگر غیر از پدر و مادر خود، مانند فردی غیرقانونی هستند، در معرض خطر ترک تحصیل بیشتری قرار دارند.)
• مشکلات و ناتوانی‌های جسمی، از‌جمله معلولیت‌ها و بیماری‌های مختلف
• فقر فرهنگی
• مهاجرت و تغییر مکان زندگی یا تحصیل
• کمبود انگیزه
• تاخیر در شروع تحصیل

عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بر کودکان بازمانده از تحصیل

عوامل بازماندن از تحصیل در کودکان می‌توانند از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نشات گیرند. این عوامل به‌صورت تعاملی تاثیر می‌گذارند و می‌توانند باعث بازماندن کودکان از تحصیل شوند.

• از جنبه اجتماعی، عواملی مانند نابرابری و تبعیض اجتماعی، خشونت خانگی، بد‌رفتاری، مهاجرت و جنگ می‌توانند بازماندن کودکان را تحت‌تاثیر قرار دهند. نابرابری اجتماعی و تبعیض نسبت به کودکان براساس جنسیت، نژاد، اعتقادات دینی و قومیت، می‌تواند دسترسی آن‌ها به آموزش را محدود کند و بازماندن را به همراه داشته باشد.
• عوامل اقتصادی نیز می‌توانند بازماندن کودکان از تحصیل را تشدید کنند. فقر، بی‌کاری، کمبود منابع مالی، نداشتن دسترسی به تامین هزینه‌های آموزشی و نگهداری از کودکان، همگی عواملی هستند که باعث می‌شوند کودکان از تحصیل عقب بمانند.
• از جنبه فرهنگی، تفاوت‌های فرهنگی و زبانی، نیاز‌های خاص کودکان مهاجر و اقلیت‌های قومی، عدم تطابق با ساختار آموزشی رایج و تفاوت میان ارزش‌ها و اصول فرهنگی می‌تواند بازماندن کودکان را افزایش دهد.
• ازسوی‌دیگر، عوامل سیاسی نیز می‌توانند تاثیر‌گذار باشند. نا‌پایداری سیاسی، جنگ، تحریم‌ها و ناتوانی دولت در ارائه زیرساخت‌های آموزشی مطلوب، توانسته باعث محدود شدن دسترسی کودکان به آموزش و بازماندن آن‌ها از تحصیل شوند.

در‌نهایت، برای مقابله با این عوامل و کاهش بازماندن کودکان از تحصیل، لازم است سیاست‌ها و برنامه‌هایی در حوزه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی اجرا شود. تامین تسهیلات آموزشی برابر و مناسب، ترویج فرهنگ آموزش و تحصیل، ایجاد فرصت‌های شغلی برای والدین و ایجاد زمینه‌هایی برای حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل از‌جمله اقداماتی هستند که می‌توانند بازدهی مطلوبی در کاهش بازماندن از تحصیل داشته باشند.

تأثیرات روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی بازماندگی از تحصیل بر رشد و توسعه کودکان

این تاثیرات می‌توانند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر رشد و توسعه جسمی، شناختی، اجتماعی و روانی کودکان تاثیر بگذارند.

• ازنظر روانشناختی، بازماندن از تحصیل می‌تواند عواقب منفی روانی را بر کودکان داشته باشد. کودکانی که از تحصیل عقب ‌مانده‌اند، اغلب با تجربه احساس ناکامی، کاهش اعتماد‌به‌نفس، اضطراب و افسردگی مواجه می‌شوند.
• درزمینه اجتماعی، بازماندن از تحصیل می‌تواند منجر به ایجاد عدم تعادل در روابط اجتماعی کودکان شود.
• ازنظر اقتصادی، کودکان بازمانده از تحصیل، به‌دلیل کمبود مهارت‌ها و آموزش‌های لازم، اغلب به شغل‌های کم‌درآمد و کار‌های بدون مجوز محدود می‌شوند. این موضوع می‌تواند در سطح فردی و جمعی، تاثیرات سنگینی را بر اقتصاد و توسعه اجتماعی تحمیل کند.

بنابراین، بررسی تاثیرات روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی بازماندن از تحصیل بر رشد و توسعه کودکان نشان می‌دهد که این مسئله یک چالش جدی است که نه‌تنها نیازمند توجه جامعه و دولت، بلکه برنامه‌ها و سیاست‌های متعددی نیز جهت کاهش بازماندگان از تحصیل و تسهیل رشد و توسعه جامعه باید درنظر گرفته شود.

اقدامات یونیسف برای کودکان بازمانده از تحصیل

سازمان ملل، یکی از پایه‌های حقوق بشر در سطح جهان است و شرایط عمومی جهان را نظارت می‌کند. یونیسف، به‌طور خاص به مسائل کودکان در سراسر دنیا می‌پردازد. این سازمان برای کمک به کودکان اقدامات متعددی انجام می‌دهد، از‌جمله پیش‌گیری از ترک تحصیل. در ایران نیز، یونیسف برنامه‌های خاصی دنبال می‌کند تا کودکان بازمانده از تحصیل را کمتر کند.

آمار‌های یونیسف در ایران نشان می‌دهد که بیشتر بازماندگان از تحصیل از مهاجران افغانستانی هستند. این سازمان با دولت ایران هم‌کاری می‌کند تا به این کودکان کمک کند. از سال 94 این امکان برای تحصیل کودکان پناه‌جو در ایران فراهم شده است.

همچنین، یونیسف برنامه‌هایی برای بهبود شرایط تحصیل در مناطق مرزی یا دورافتاده اجرا می‌کند. البته باید به این نکته توجه داشت که این سازمان نمی‌تواند به همه نیاز‌ها پاسخ دهد و باید افراد خیر هم دراین زمینه کمک کنند.

مقایسه آمار دختران و پسران بازمانده از تحصیل

درحال‌حاضر آمار واقعی جمعیت کودکان بازمانده از تحصیل در دسترس نیست و اطلاعات مختلفی ارائه‌شده است. با‌این‌حال با توجه به اهمیت و قدرت یونیسف، به آمار‌های در دسترس بسنده می‌کنیم. به‌عنوان مثال، یونیسف اعلام کرده که در سال 1395، 770 هزار کودک در ایران از تحصیل بازمانده‌اند.

این اطلاعات نشان‌دهنده شرایط ناامن و سختی که بازماندگان از تحصیل با آن مواجه هستند. یک گزارش دیگر نشان داد که تعداد دختران بازمانده از تحصیل، 3 برابر بیشتر از پسران بوده، که این نکته نگران‌کننده است.

در بسیاری از مناطق، تحصیل دختران اهمیت کم‌تری نسبت به پسران دارد و در برخی موارد، ازدواج زودهنگام باعث ترک تحصیل دختران می‌شود. برای رفع این مشکلات، لازم است به فرهنگ‌سازی و ایجاد امکانات آموزشی مناسب برای دختران توجه بیشتری شود. امیدواریم که هیچ دختری به‌دلیل جنسیت خود از حق تحصیل محروم نشود و همه بتوانند از آموزش بهره‌مند شوند، بدون اینکه جنسیت آن‌ها تعیین‌کننده باشد.

راه‌کارهای کاهش بازماندگی از تحصیل

برای کاهش تعداد کودکان بازمانده از تحصیل ، می‌توان از راه‌کار‌های متعددی استفاده کرد که در ادامه به برخی از سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی و اقتصادی اشاره می‌کنیم.

• ایجاد زیرساخت‌های آموزشی قوی: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آموزشی از‌جمله ایجاد مدارس کیفی، بهبود تجهیزات و منابع آموزشی، ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت مدارس در مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته، می‌تواند دسترسی به تحصیل کودکان کار را آسان کند.
• ارائه حمایت مالی: ارائه بورسیه‌ها و حمایت آنلاین به خانواده‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر، کاهش هزینه‌های آموزشی مانند شهریه و کتاب‌های درسی، و ایجاد بستری برای تامین نیاز‌های اساسی کودکان (مانند سبک ‌زندگی، تغذیه، وسایل تحصیلی)، تاثیر به‌خصوصی دارد.

این راه‌کار‌ها، همراه با تعاون بین دولت، سازمان‌های غیردولتی، جامعه و خانواده‌ها، می‌توانند به بهبود رشد و توسعه کودکان کمک کنند.

راه‌کارهای حمایت از کودکان نیازمند

راه‌های حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل شامل اقدامات و برنامه‌های گسترده‌ای است که در زیر، به برخی از موارد اشاره می‌کنیم.

• برنامه ‌های پیش ‌درآمد و مهد کودک برای کودکان نیازمند
• کمک ‌های آموزشی در مدارس
• حمایت مالی از کودکان بازمانده از تحصیل، بورسیه‌‌ها و تسهیلات اقتصادی به خانواده‌های نیازمند
• خدمات روانشناختی و اجتماعی برای کودکان نیازمند، از‌جمله مشاوره تحصیلی، راهنمایی و توانمندسازی روانی
• حمایت آنلاین و هم‌کاری با خانواده‌‌های کودکان نیازمند
• ایجاد برنامه‌‌های پیگیری و نظارت مستمر بر تحصیل کودکان کار

نقش جامعه و خیریه‌ها

هرسال، هزاران کودک به‌دلایل مختلف قادر به ادامه تحصیل نمی‌باشند و آرزو‌هایشان به‌سرعت از بین می‌رود. هر کودکی که از تحصیل باز مانده، به‌دنبال یک زندگی بهتر در آینده است. بسیاری از آن‌ها آرزو دارند تحصیلات خود را ادامه داده و شغلی خوب پیدا کنند. اما بسیاری از آن‌ها در شرایط بسیار نا‌مناسبی زندگی می‌کنند و امیدوارند تحصیل، راهی برای زندگی بهتر در آینده باشد. حال فکر کنید که حتی این ‌روشنایی امید نیز از بین برود.

اگر پسری باشید، شما باید بلافاصله وارد دنیای بی‌رحم کار شوید، چون یا پدری ندارید یا اصلا فرقی نمی‌کند. همچنین بسیاری از دختران نیز باید آرزو‌های شغلی خود را فراموش کنند و به حجله عروس بروند. این سرنوشت تلخ هزاران کودک در ایران است. بدون شک، هیچ‌کار خیری به‌اندازه کمک به این کودکان اهمیت ندارد. اگر جامعه و خیرین، خود را مسئول این کودکان بد‌انند، مطمئنا زندگی بسیاری از آن‌ها از نابودی نجات پیدا خواهد کرد. اگر شما هم به‌عنوان یک انسان خیر قدرت نجات زندگی این کودکان بی‌گناه را دارید، حتما این اقدام خیر را انجام دهید.

نقش موسسه خیریه باران مهر و عاطفه نیکان در حمایت کودکان بازمانده از تحصیل

موسسه خیریه باران مهر و عاطفه نیکان قم فعال در حوزه حمایت از کودکان نیازمند و بی‌سرپرست و بد‌سرپرست در ایران است. این موسسه با هدف کمک به کودکان و نوجوانان محروم، ایجاد فرصت‌های آموزشی، توانمند‌سازی، و حمایت اجتماعی از آنها فعالیت می‌کند. روند فعالیت موسسه در خصوص حمایت تحصیلی معمولا شامل مراحل زیر است.

• شناسایی کودکان: این موسسه با هم‌کاری مراکز خدمات اجتماعی و آموزشی و مدارس محلی، کودکان را شناسایی می‌کند.
• ارائه کمک‌های مالی و نقدی: موسسه به کودکان کمک‌های مالی و نقدی ارائه می‌دهد تا هزینه‌های تحصیلی‌شان تامین شود و از مشکلات مالی جلوگیری شود. این کمک‌ها ممکن است شامل بورسیه‌ها، اعانه‌ها، هزینه‌های درسی و لوازم تحصیلی باشند.
• ایجاد فرصت‌های آموزشی: برنامه‌‌های آموزشی را برای کودکان بازمانده از تحصیل ایجاد می‌کند. این برنامه‌ها، شامل کلاس‌های تقویتی، تدریس فوق‌برنامه، فرصت‌های یادگیری فراگیر و مشاوره تحصیلی باشد. هدف از این برنامه‌ها، افزایش سطح دانش و مهارت‌های تحصیلی کودکان است.
• ارائه خدمات پشتیبانی و رفاهی: خدمات پشتیبانی و رفاهی مانند خوراک، پوشاک، وسایل تحصیلی و سایر نیاز‌های روزمره به کودکان تحت پوشش موسسه ارائه داده می‌شود.
• مشاوره و راهنمایی: خدمات مشاوره و راهنمایی به کودکان و خانواده‌هایشان ارائه می‌دهد که این خدمات در رفع مشکلات تحصیلی، اجتماعی و روانشناختی کودکان موثر است.

موسسه خیریه باران مهر و عاطفه نیکان با ارائه این پشتیبانی‌ها از کودکان بازمانده از تحصیل کمک می‌کند تا زمینه‌های مناسبی برای تحصیلات آن‌ها فراهم شود و در رشد و توسعه خود پیشرفت کنند.

جمع‌بندی

هرسال، بسیاری از بچه‌ها به‌دلیل مشکلات مختلف نمی‌توانند به مدرسه بروند. متاسفانه بعضی از آن‌ها هیچ‌وقت فرصت تحصیل را ندارند و در‌نهایت از این فرصت محروم می‌شوند. در این شرایط، کمک خیرین می‌تواند آینده‌ کودکان بازمانده از تحصیل را نجات دهد.

در این مقاله ما به بررسی معضل بازماندگی از تحصیل و راه‌کار‌های بهبود آن پرداخته‌ایم. هدف ما این است که تعداد بیشتری از بچه‌ها را از خطر بازماندن از تحصیل نجات دهیم. این دنیا به بارانی از جنس مهر و عاطفه شما نیاز دارد.

اگر تجربه‌ خاصی دراین زمینه دارید یا اگر احساس مسئولیت و توانایی حمایت از بچه‌های بازمانده از تحصیل را دارید، حالا زمان مناسبی است که به این کار مهم بپردازید.