مدیر سایتکرامت انسانی چیست؟
به عنوان یک مفهوم فلسفی، کرامت انسانی به معنای این است که هر انسان باید به عنوان یک مخلوق با احترام و ارزش مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر، هر انسان به عنوان یک فرد مستقل و با ارزش باید به طور کامل در جامعه شناخته شود و دسترسی به حقوق و امکانات مختلف در جامعه را داشته باشد. این شامل حقوق اساسی مثل حقوق برابری، حقوق بهداشت و درمان، حقوق آموزش و پرورش، حقوق بهره‌مندی از تحقیقات علمی، حقوق بهره‌مندی از فرهنگ و هنر و غیره می‌باشد. در اصل، کرامت انسانی به معنای این است که هر فردی به دلیل انسان بودن، حقوق و ارزشی مستقل و غیرقابل تجزیه و تحلیل دارد و در جامعه باید به این حقوق و ارزش‌ها احترام گذاشته شود.
انواع کرامت انسانی
توجه کردن به معنای لغوی کرامت انسانی، این را به ما نشان می دهد که کرامت بیانگر دو نوع وصف در انسان می باشد. بعضی از ویژگی های بیان کننده درجات، مقام و موقعیت اجتماعی انسان می باشند که به عنوان ارزش هایی قابل کسب هستند که می توانند افزایش یا کاهش پیدا کنند.
اما بعضی دیگر همانند «انسانیت» ذاتی انسان است، که نه میتوان آنها را در افراد خاصی وضع کرد و نه می توان از افراد دیگر سلب نمود. اینجاست که دو نوع «کرامت» برای انسان بیان شده است، کرامت تکوینی یا کرامت ذاتی و کرامت اکتسابی.
-
کرامت تکوینی یا کرامت ذاتی
به آن دسته از شایستگی های ذاتی و استعدادهای انسانی اطلاق می شود که می تواند در مسیر هدایت و تربیت قرار گیرد و باعث رشد و پیشرفت به کمالات والای انسانی شود. از این رو می توانیم بگوییم که کرامت ذاتی یا تکوینی انسان عبارت است از: ارزش وجودی انسان که نشأت گرفته از روح مقدس خدایی می باشد.
در حدیثی از حضرت علي (ع) خطاب به مالک اشتر می خوانیم: «در عمق دل خویش مردم را دوست داشته باش. براي مردم چون درنده ای مباش که خوردن آنان را غنيمت شمارد؛ چون آنها دو صنف اند: يا برادر دينی تو اند يا اگر مسلمان نيستند، در خلقت مانند تو يک انسان هستند».
-
کرامت اکتسابی
به آن دسته از شایستگی ها و ویژگی هایی که انسان با اختیار و اراده خود به دست می آورد، کرامت اکتسابی می گویند. برعکس کرامت تکوینی یا همان ذاتی که در وجود انسان ها نهفته است، در این جا تلاش انسان، مانند پلی برای رسیدن به درجات والاتر نقش دارد. در اصل انسان ها استعداد و توانایی رسیدن به کمالات و درجات بالا را دارند، ولی بعضی از انسان ها با اختیار و ارادة خود در مسیر رشد قدم بر می دارند و بعضی از انسان ها راه مقابل را انتخاب می کنند.
مهم ترين ملاک این نوع از کرامت در آیه 13 سوره حجرات آمده است: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ؛ ای مردم! شما همه از مردی (آدم علیه السلام) و زنی (حوّا) پدید آمده‌اید، مساوی مانند سر پیمانه پر، و هیچ کس را بر دیگری برتری‌ای نیست مگر به پرهیزگاری. یقیناً خدا دانا و آگاه است.»
کرامت انسانی در حقوق بشر
کرامت انسانی به عنوان یکی از اصول اساسی حقوق بشر، در سطح جهانی و ملی مورد تایید و تاکید قرار گرفته است. حقوق بشر، به عنوان یک سیستم حقوقی که بر اساس احترام به کرامت انسانی و حقوق آن تاسیس شده است، حقوق متعددی را شامل می‌شود که به انسان‌ها به عنوان اعضای جامعه اعطا می‌کند. این حقوق شامل حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هستند که هدف آنها تضمین کرامت انسانی و حقوق انسانی است.
کرامت انسانی از دیدگاه حقوق بشر، باید به گونه‌ای باشد که به انسان‌ها امکان این را بدهد که به بهترین شکل ممکن زندگی کنند و توانایی‌هایشان را به کار ببندند.
کرامت انسانی از دیدگاه اسلام
اسلام، کرامت انسانی را به عنوان یکی از اصول اساسی خود معرفی کرده است. این مفهوم براساس اعتقاد به وجود خداوند و خلقت انسان به صورت خاص و تمامیت انسانی، بدون توجه به جنسیت، قومیت، ملیت، مذهب، رنگ پوست و سایر تفاوت‌ها، تأکید دارد. به عبارت دیگر، انسان به دلیل بودنش ارزشمند است و باید به او با احترام و کرامت برخورد شود.
در اسلام، انسان به عنوان خلیفه‌ی خداوند در زمین معرفی شده و به او تکلیف داده شده است که به بهترین شکل ممکن زندگی کند و در عین حال به محیط و دیگران احترام بگذارد و آنها را به بهترین شکل ممکن درک کند. بنابراین، کرامت انسانی باید همواره در سطح فردی، اجتماعی و سیاسی حفظ شده و به انسان‌ها اجازه داده شود که به بهترین شکل ممکن زندگی کنند و توانایی‌هایشان را به کار ببندند.
رفتار کریمانه امام علی با مردم
امام علی (ع) همواره به عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ اسلام و الگویی برای رفتار کریمانه با مردم شناخته شده است. ایشان در طول زندگی خود، همیشه با مردم به احترام و کرامت برخورد کردند و در همه حالات سعی کردند که به بهترین شکل ممکن با انسان‌ها ارتباط برقرار کنند. در زیر به برخی از اقدامات کریمانه امام علی (ع) با مردم اشاره می‌کنیم:
1- امام علی (ع) همیشه به نظرات دیگران احترام می گذاشتند و به صحبت های آنها گوش فرا می دادند. ایشان با مردم در گفتگوها و بحث‌ها شرکت می‌کردند و هرگز نظرات دیگران را نادیده نمی‌گرفتند.
2- در دوران خلافت امام علی (ع)، بعضی از مسئولین دولتی برای تحقق مصالح شخصی خود، دارایی‌های مردم را به سرقت برده و از آنها بهره‌مند شده بودند. امام علی (ع) با صدور حکمی به تمامی مسئولین فرمان داد که دارایی‌های مردم را به آنها بازگردانند و این حکم به بهترین شکل ممکن صورت گرفت.
3- امام علی (ع) همیشه با محبت و مهربانی با مردم برخورد می کردند و همواره سعی داشتند به بهترین شکل ممکن با آنها رفتار کنند. ایشان به مردم در گرفتاری‌هایشان کمک می‌کردند و سعی داشتند زندگی آنها را بهبود بخشند.
4- امیر مومنان (ع) برای حفظ کرامت انسان ها، تاکید داشتند تا آنجایی که ممکن است به صورت مخفیانه نیاز افراد نیازمند را برطرف کنند. ایشان بسیاری از انفاق ها و صدقات خود به محرومان و مستمندان جامعه را در دل شب انجام می دادند و از آن گذشته روی خود را می پوشاندند تا هیچ شخصی ایشان را نشناسد.
5- پس از ضربت خوردن حضرت علی (ع) و به شهادت رسیدن ایشان در شب های قدر، اهالی شهر کوفه و تمام نیازمندان که تحت حمایت و کمک حضرت علی (ع) بودند، متوجه شدند که شخصی که به آنها کمک می‌کرده و درد و دل‌هایشان را می‌شنیده، همان حضرت علی (ع) بوده است. در اصل، حضرت علی (ع) برای کمک به نیازمندان و حفظ کرامت انسانی آنها جایگاه ویژه ای قائل بودند، از این رو حمایت های ایشان به صورت ناشناس بوده است.
به طور کلی، رفتار کریمانه امام علی (ع) با مردم، نمونه‌ای برای رفتار بهتر با دیگران و نگرشی متقابل نسبت به انسان‌هاست که همواره باید در زندگی روزمره به آن توجه داشته باشیم.
کرامت انسانی در نهج البلاغه
نهج البلاغه، به عنوان یکی از اسناد برجسته تاریخ اسلام، حاوی بسیاری از نظریه‌ها، اصول و مفاهیم مهم است که به کرامت انسانی توجه ویژه‌ای دارد. در این مقاله، برخی از نکات مهم درباره کرامت انسانی در نهج البلاغه بیان شده است:
1- احترام به حریم شخصی: در نهج البلاغه می‌خوانیم: “هر کسی حریمی دارد که هیچ کس نباید آن را نقض کند”. به عبارت دیگر، هر انسانی حق دارد که حریم شخصی و خصوصی‌اش حفظ شود و هیچ کس نمی‌تواند به آن تجاوز کند.
2- احترام به حقوق اجتماعی: در نهج البلاغه چنین آمده است: “هر کسی حقی دارد که در جامعه شریک باشد و در آن محترم شمرده شود”. به این معنا که هر فرد حق دارد که در جامعه شریک باشد و حقوق و دستاوردهای اجتماعی خود را به بهترین شکل ممکن بدست آورد.
3- احترام به حقوق زنان: در نهج البلاغه می‌خوانیم: “زن از همان گونه انسان است که مرد است و باید به همان اندازه تحت عنایت قرار گیرد”. به این معنا که زنان حقوق مساوی با مردان دارند و باید به همان شکل که مردان تحت حمایت و عنایت قرار می‌گیرند، زنان نیز حمایت و عنایت شوند.
4- احترام به حقوق کودکان: در نهج البلاغه می‌خوانیم: “بچه‌ها و نوجوانان از جمله ضعیف‌ترین و حق‌دارترین اعضای جامعه هستند”. به این معنا که کودکان و نوجوانان، یکی از ضعیف‌ترین و حق‌دارترین اعضای جامعه هستند و باید به بهترین شکل ممکن حمایت شوند.
5- احترام به حقوق محرومان: در نهج البلاغه می‌خوانیم: “هر کسی که در جامعه محروم و ضعیف است، حق دارد که به بهترین شکل ممکن تحت حمایت قرار گیرد”.
حفظ کرامت انسانی
همانطور که گفته شد کرامت انسانی به معنای احترام گذاری به انسان به عنوان یک فرد حقیقی است و این احترام باید برای همه افراد بدون تبعیض، صورت گیرد. حقوق انسانی همانند کرامت انسانی، برای همه انسان‌ها برابر است و باید برای همه افراد بدون تبعیض، به یک شکل اعمال شود.
بنابراین، وجود موسسات خیریه باعث بهبود شرایط اجتماعی، اقتصادی و حتی روحی افراد در جامعه می شوند. همچنین با انجام فعالیت‌های خیر، می‌توانند کیفیت زندگی افراد نیازمند را بالا ببرند و آنها را به عنوان اعضای ارزشمند جامعه شناخته و به حقوق و کرامتی که به عنوان انسان دارند، بهره‌مند کنند.
از طرف دیگر، امور خیریه می‌تواند با ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش سطح تحصیلات و بهبود وضعیت اجتماعی افراد در جامعه بسیار کمک کننده باشند. این امور کلیدی‌ترین عواملی هستند که می‌توانند منجر به کاهش فقر، بیکاری و نابرابری‌های اجتماعی شوند.
در این میان، موسسات خیریه می‌توانند نقش بسیار مهمی در پرورش فرهنگ انسانی جامعه نیز ایفا کنند. یعنی با ارائه خدمات اجتماعی به افراد نیازمند، می‌توانند در جامعه فرهنگ همدردی، همکاری و عدالت را ترویج دهند. این فرهنگ‌ها می‌تواند به افزایش کرامت انسانی در جامعه و تعاملات اجتماعی سالم و مثبت بسیار تاثیر گذار باشند.
لذا، باید تلاش کرد که در هر جامعه‌ای، برای بهبود شرایط افراد نیازمند، فعالیت‌های خیریه بیشتری انجام شود و این روند به صورت پایدار و برنامه‌ریزی شده ادامه یابد.
جمع بندی
در اصل کرامت انسانی به عنوان یک اصل اساسی در قوانین بین‌المللی حقوق بشر تایید شده است و می‌تواند به عنوان یک اساس برای تایید حقوق و وظایف انسانی در جامعه و جهان بین‌المللی استفاده شود. احترام به کرامت انسانی می‌تواند به عنوان یک اساس برای ایجاد صلح و همبستگی در جامعه و جهان بین‌المللی استفاده شود و می‌تواند به عنوان یک مبنای اخلاقی برای تصمیم‌گیری‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به کار رود.