کمک به کودکان کار؛ چگونه می‌توانیم به بهبود وضعیت کودکان کار کمک کنیم؟
کمک به کودکان کار در شکل‌های بزرگ سخت است و به کار متمرکز نیاز دارد. اما خیریه‌ها چقدر می‌توانند در کارهای کوچک و متوسط سهم داشته باشند؟ چگونه می‌توان شرایط را برای بچه‌هایی که در وضعیت بدی زندگی می‌کنند و آن وضعیت هم به ناچار تبدیل به بستر رشد‌شان شده، بهتر کرد؟
شاید از این دیدگاه همه بخواهند کمک کنند؛ اما باید بدانید با بسیاری از آن‌ها در سطح شهر حتی به‌درستی رفتار هم نمی‌شود. این یعنی ما برای کار جای زیادی داریم و می‌توانیم از مراحل ابتدایی شروع کنیم و به فعالیت‌های کلان برسیم. در این متن همراه‌مان باشید تا بیشتر درباره اهمیت حمایت از کودکان کار صحبت کنیم.
کودک کار طبق کدام تعریف باید قرار بگیرد؟
براساس قوانین جهانی کار، هر شغلی که سلامت فیزیکی، روانی، اخلاقی، اجتماعی و شخصیتی کودک را به خطر بیندازد و او را از تحصیل نیز محروم کند، غیرقانونی محسوب می‌شود و آن کودک نیز در دسته کودک کار قرار خواهد گرفت.
سنین 18 سال برای مشاغل پرخطر که سلامت جسمی و روحی را تهدید می‌کنند، سنین 13 تا 15 برای مشاغل سبک که حتی سلامت کودک را تهدید نمی‌کنند و آن‌ها را از تحصیل نیز باز نمی‌دارند. در کشورهای فقیر طبق برخی از شرایط سنین 12 تا 14 می‌تواند پذیرفتنی باشد.
تعریف کودک کار براساس قوانین ایران
ماده 79 قانون کار در کشور ما می‌گوید فعالیت کودکان زیر 15 سال کاملا ممنوع است. ماده 80 همان قانون نیز اشاره می‌کند که افراد 15 تا 18 سال کارگر نوجوان محسوب می‌شوند و باید قبل‌از استخدام آزمایش‌های پزشکی از آن‌ها صورت بگیرد. در ماده 83 قانون کار ذکر شده هیچ کار اضافی، انجام کار در شب، کارهای سخت و زیان‌بار، حمل بار بیش از حد مجاز با دست و استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگران نوجوان مجاز نیست.
ماده 84 این قانون حداقل سن برای انجام مشاغل و کارهایی که به سلامت و اخلاق کارآموزان و نوجوانان آسیب می‌رساند را 18 سال می‌داند. البته در ماده 188 قانون کار، کودکان می‌توانند در کارگاه‌های کوچک زیر 10 نفر و کارهای خانگی فعالیت داشته باشند.
کودکان کار در جهان چه وضعیتی دارند؟
آمارهای یونیسف به ما نشان می‌دهد که در جهان 250میلیون کودک مشغول‌به‌کار هستند. دیگر سازمان‌های بین‌المللی نیز خاطرنشان کردهاند که بین 34 تا 47درصد خانواده‌های فقیر در جهان درآمدشان به کار کودکان وابسته است. بسیاری فکر می‌کنند که کمک به کودکان کار یعنی حذف آن‌ها.
درصورتی‌که این کودکان در نبود یک سیستم حمایتی درست پدید آمده‌اند و اگر نیاز به این کار نداشتند، هیچ‌وقت به آن مشغول نمی‌شدند. حذف آن‌ها بدون ایجاد یک سیستم حمایتی و اجرای آن مشکلات جدیدی را ایجاد خواهد کرد. البته که فقط دولت‌های متمرکز در این زمینه نیستند که باید به فکر اصلاح وضعیت حمایتی خود از اقشار ضعیف خانواده باشند.
براساس آمارها خانواده‌های فقیر کودکان خود را برای کار تحت‌فشار می‌گذارند و آن‌ها نیز باید در این زمینه آگاه شوند. نهادهای بین‌المللی زیادی در جهان هستند که برای بهبود وضعیت و کمک به کودکان کار مشغول‌به‌کار هستند اما در داخل ایران این نهادها قدرت چندانی ندارند و نمی‌توان روی کمک‌شان حساب کرد.
کودکان کار به لحاظ تحصیلی در چه وضعیتی هستند؟
کودکان کار با یک چالش اصلی روبه‌رو هستند و آن هم وضعیت تحصیلی آن‌هاست. بسیاری از آن‌ها از تحصیل بازمانده‌اند یا تحصیل خود را نیمه‌کاره رها کردهاند. بخش زیادی از ترک تحصیل‌ها به‌دلیل زمانی بوده که تحصیل از کودکان می‌گیرد و آن‌ها به‌دلیل امرار معاش خود مجبور هستند تمام‌وقت کار کنند و به همین دلیل هم علاقه‌ای به درس نشان نمی‌دهند.
ازسوی‌دیگر، معلم برای آن‌ها کافی نیست و چون شخص دیگری هم وجود ندارد که بتواند در امور تحصیلی به آن‌ها کمک کند، انگیزه بسیار کمی برای ادامه تحصیل باقی می‌ماند.
چه راه‌کارهای کوتاه‌مدتی برای حمایت از کودکان کار وجود دارد؟
مبارزه با کار کودکان کار در مرحله اول به آن‌ها آسیب جدی می‌رساند و جامعه را وارد بحران جدیدی خواهد کرد. کمک به کودکان کار در مرحله اول باید اولویت باشد و زمانی که دیگر نیازی به کار برای آن‌ها وجود ندارد باید با کارشان مبارزه کرد. در کوتاه‌مدت راه‌کارهایی هست که می‌توان به‌کمک آن‌ها تاثیرات مثبتی را ایجاد کرد. ما در ادامه این راه‌کارها را به شما معرفی خواهیم کرد.
شناسایی کودکان کار و برقراری ارتباط با آن‌ها
در اولین مرحله باید چنین کودکانی را شناسایی و سپس سعی کنیم تا بتوانیم ارتباط موثری با آن‌ها بسازیم. در این نقطه دقیقا ما دچار چالش‌های شدید هستیم. بسیاری از مددکاران اجتماعی از این موضوع گلایه‌مند هستند که نمی‌توانند ارتباط درستی با کودکان کار برقرار کنند. برای ارتباط موثر ما باید انواع این کودکان را بشناسیم:
- نوع اول: کودکانی هستند که در خیابان زندگی می‌کنند و نگرانی اول آن‌ها زنده‌ماندن و داشتن سرپناه است.
- نوع دوم: کودکانی هستند که از خانواده جدا زندگی می‌کنند و پناهگاه موقتی اما امن‌تر از خیابان را در اختیار دارند.
- نوع سوم: کودکانی که با خانواده خود تماس‌شان را حفظ کردهاند؛ اما بیشتر اوقات روز را در خیابان هستند.
- نوع چهارم: کودکانی که در مراکز ویژه نگه‌داری می‌شوند.
این سبک زندگی باعث شده که چنین کودکانی ویژگی‌های خاصی داشته باشند که در برقراری ارتباط باید به این موارد توجه ویژه داشت.
همدلی، ازبین‌بردن موانع ارتباطی، حذف قضاوت‌های نامطلوب و ایجاد یک ارتباط موثر در نهایت باعث می‌شود که این کودکان نیز بتوانند با شخص مددکار ارتباط سازنده، همدلانه و مفیدی بسازند. این موضوع در نهایت به بهبود وضعیت زندگی خودشان نیز منجر می‌شود. البته که باید چنین دستاوردی را برای‌شان مهیا ساخت تا اعتمادشان مورد سواستفاده قرار نگیرد.
ایجاد سرپناه برای کودکان کاری که نیازمند آن هستند
در بخش کوتاه‌مدت از راه‌های کمک به بهبود وضعیت کودکان کار می‌توان به این موضوع اشاره کرد که بعضی از آن‌ها در نیازهای اولیه خود گرفتار هستند و همین هم فرصتی نمی‌دهد تا بخواهند به موضوعات دیگری فکر کنند.
در چنین شرایطی حتی برقراری ارتباط با آن‌ها نیز بسیار سخت است؛ چون یاد گرفته‌اند در برابر هر خطر بیرونی گارد داشته باشند تا بتوانند از خودشان محافظت کنند. بعضی‌از آن‌ها حتی همراه خانواده خود بی‌سرپناه هستند و این موضوع مشکل را جدی‌تر خواهد کرد. یکی از استراتژی‌های کوتاه‌مدت برای بهبود زندگی‌شان همین مورد است.
راه‌کارهای بلندمدت برای بهبود وضعیت کودکان کار
اهمیت کمک به کودکان کار به‌قدری بوده که صرفا شیوه‌های کوتاه‌مدت پاسخ‌گو نیستند و ما باید به‌دنبال راهبرد‌های بلندمدت باشیم. راه‌کارهای بلندمدت زیادی هستند که می‌توانند به ما در این زمینه کمک کنند. در ادامه این مسائل را بررسی خواهیم کرد.
فرهنگ‌سازی در زمینه برخورد با کودکان کار در جامعه
متاسفانه در کنار بحران وجود چنین کودکانی در جامعه، فرهنگ درستی هم برای تماس با آن‌ها وجود ندارد و از این نظر هم خطرات زیادی آن‌ها را تهدید می‌کند. شیوه‌های برخورد با آن‌ها باید تغییر کند و در این زمینه به مردم آگاهی داده شود. در کنار فعالیت‌های دولتی و متمرکز خیریه‌ها نیز می‌توانند در به ثمر نشستن این آگاهی موثر باشند.
اعمال نظارت بر مناطق فقیرنشین و تامین خانواده‌های محروم
این راه‌کار بلندمدت به‌شکل کلان خود به‌جز از مسیر حمایت‌های دولتی نتواند از مسیر دیگری به پیروزی برسد. اما موسسه‌های خیریه نیز می‌توانند در مقیاس کوچک‌تری به‌کمک حامیان خود چنین برنامه‌هایی را اجرا کنند.
کودکان کار در حاشیه شهرها اقامت بیشتری دارند و با سامان‌دهی این مناطق می‌توان به وضعیت را برای کمک به کودکان کار فراهم کرد. همچنین اگر وضعیت معیشت برخی از خانواده‌های آن‌ها اگر بهتر باشد ممکن است که دیگر نیازی به فعالیت کودکان نباشد و آن‌ها بتوانند به کودکی‌شان بپردازند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی و برنامه‌های کنترلی برای کودکان کار
یکی دیگر از اقداماتی که خیریه‌ها می‌توانند برای این کودکان انجام دهند آموزش آن‌ها برای حضور در اجتماع و تقویت مهارت‌های اجتماعی آن‌ها است.
بسیاری از این کودکان به‌دلیل اینکه در محیط‌های نامناسبی بدون آموزش رشد کردهاند، در مهارت‌های اجتماعی خود دچار مشکل هستند و این مسئله می‌تواند روی آینده ان‌ها نیز تاثیر منفی زیادی بگذارد. همچنین باید برنامه‌هایی برای کنترل وضعیت کاری آن‌ها وجود داشته باشد تا حداقل خطرات متوجه‌شان شود.
نقش خیریه‌ها در حمایت از کودکان کار
خیریه‌ها و تأثیر کمک‌های مالی بر زندگی کودکان کار را نباید نادیده گرفت. با اینکه کمک‌های معنوی نیز می‌تواند بسیار به آن‌ها کمک کند، اما باید در نظر داشته باشیم که کار در اصل مشکل یک کودک کار است. تا زمانی که حمایت مالی از او وجود نداشته باشد، حمایت‌های عاطفی و معنوی شاید برای هیچ‌کس ارزشی نداشته باشند.
خیریه‌های مختلف می‌توانند برای کمک به کودکان کار فعالیت‌های مختلفی را انجام دهند و با برگزاری کمپین‌های مختلف، هم آگاهی جامعه را درباره این قشر بیشتر کنند و هم با استفاده از حمایت‌های مالی مردمی وضعیت معیشت‌شان را بهبود ببخشند.
جمع‌بندی
برای کمک به کودکان کار حتما نباید برای‌شان یک کشور ساخت. نباید خانه‌های مجلل و بزرگی برای‌شان ایجاد کرد و نباید آن‌ها را به‌زور به مدرسه برد. اگر قصد کمک‌کردن باشد، رفتار درست و اصولی با آن‌ها نیز یک کمک است که می‌تواند به‌اندازه خودش به آن‌ها سود برساند.
بچه‌هایی که در وضعیت مطلوبی زندگی نمی‌کنند، بیش از دیگر کودکان نیازمند کمک‌های مالی و عاطفی هستند. خیریه‌ها در چنین شرایطی این ظرفیت را دارند که وضعیت را برای آن‌ها بهتر کنند. از شما ممنونیم که تا انتهای این متن همراه ما بودید. امیدواریم از این مطالب بیشترین استفاده را کرده باشید.